Hướng dẫn chăm sóc người bệnh ung thư: Bơm ăn qua xông dạ dày

Với bệnh nhân ung thư thì dinh dưỡng đóng một vai trò quan trọng suốt trong quá trình điều trị bệnh. Nhiều bệnh nhân ung thư cần đặt sonde dạ dày hoặc mở thông dạ dày để nuôi dưỡng. Sau đây là một số hướng dẫn chăm sóc người bệnh đơn giản nhưng rất quan trọng cho người nhà bệnh nhân tự chăm sóc, bơm ăn qua xông dạ dày cho bệnh nhân đặt ống sonde dạ dày hoặc mở thông dạ dày.

1. Vai trò của dinh dưỡng trong điều trị ung thư

Dinh dưỡng là yếu tố sống còn đối với bệnh nhân ung thư trong suốt quá trình điều trị. Một chế độ ăn đầy đủ năng lượng, cân đối dưỡng chất giúp:

• Nâng cao thể trạng, giảm mệt mỏi.
• Hỗ trợ cơ thể chống lại tác dụng phụ của hóa trị, xạ trị.
• Ngăn ngừa sụt cân, suy kiệt.
• Tăng khả năng hồi phục sau phẫu thuật hoặc các thủ thuật can thiệp.

Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân ung thư gặp khó khăn khi ăn uống bằng đường miệng do khối u, biến chứng sau điều trị hoặc sức khỏe yếu. Lúc này, đặt sonde dạ dày hoặc mở thông dạ dày là giải pháp quan trọng để cung cấp dinh dưỡng liên tục. Việc chăm sóc và bơm ăn qua xông dạ dày cần được thực hiện đúng cách để tránh biến chứng, đồng thời bảo đảm an toàn và hiệu quả cho người bệnh.

2. Chuẩn bị dụng cụ trước khi bơm ăn qua xông dạ dày

Để chăm sóc người bệnh ung thư đặt sonde dạ dày, người nhà cần chuẩn bị đầy đủ dụng cụ. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng không chỉ giúp quy trình diễn ra thuận lợi mà còn ngăn ngừa nhiễm trùng và tắc nghẽn ống.

Các dụng cụ bao gồm:

• Thức ăn theo chỉ định bác sĩ: thường là sữa công thức, súp xay nhuyễn, cháo loãng, sữa hoặc chế độ dinh dưỡng y tế chuyên biệt. Thức ăn phải được xay mịn, không vón cục.
• Túi cho ăn có chia vạch hoặc bơm tiêm 50ml.
• Cốc đựng thức ăn và cốc đựng nước sôi để nguội (nên có chia vạch).
• Khăn sạch hoặc gạc y tế để vệ sinh.
• Găng tay y tế dùng một lần (nếu cần).
• Rửa tay kỹ trước khi tiến hành.

Lưu ý quan trọng: Người chăm sóc phải đảm bảo vệ sinh tối đa. Tay chưa rửa sạch, dụng cụ bẩn hoặc thức ăn chế biến không đúng cách đều có thể gây nhiễm khuẩn đường tiêu hóa cho bệnh nhân.

3. Các bước cho ăn bằng bơm tiêm

Phương pháp bơm tiêm thường áp dụng khi lượng thức ăn ít hoặc thời gian cho ăn ngắn. Các bước cụ thể:

• Đặt tư thế cho bệnh nhân: Người bệnh nên ngồi thẳng, hoặc nằm đầu cao 45–90 độ. Đây là tư thế an toàn giúp hạn chế trào ngược.
• Kiểm tra vị trí ống: Tháo kẹp ống, dùng bơm hút nhẹ. Nếu có dịch dạ dày hoặc bơm không khí vào nghe thấy tiếng “ục” dưới xương ức, chứng tỏ ống nằm đúng trong dạ dày.
• Chuẩn bị thức ăn: Hút bơm tiêm bằng thức ăn đã xay nhuyễn.
• Tiến hành bơm ăn: Gắn bơm tiêm vào ống sonde, nâng bơm cao hơn dạ dày khoảng 40–45cm. Bơm từ từ, tránh đẩy nhanh để bệnh nhân không khó chịu.
• Tráng ống: Sau khi bơm xong, bơm thêm 20–30ml nước sôi để nguội nhằm rửa sạch ống.
• Hoàn tất: Kẹp đầu ống lại, vệ sinh sạch sẽ và cho bệnh nhân tiếp tục ngồi hoặc nằm đầu cao 30° trong vòng 30 phút.

4. Các bước cho ăn bằng túi truyền thức ăn

Khi bệnh nhân cần nuôi dưỡng lâu dài hoặc lượng thức ăn nhiều, phương pháp túi truyền sẽ thuận tiện và an toàn hơn. Quy trình bơm ăn qua xông dạ dày như sau:

• Đặt tư thế: Người bệnh ngồi hoặc nằm đầu cao 45–90°.
• Kiểm tra ống: Tương tự như phương pháp bơm tiêm.
• Tráng ống: Cho 60ml nước vào túi để loại bỏ khí và tráng ống.
• Chuẩn bị túi ăn: Đổ thức ăn vào túi, khóa lại để tránh không khí vào.
• Nối túi với ống thông: Treo túi cao hơn dạ dày 40–45cm.
• Điều chỉnh tốc độ: Mở khóa điều chỉnh để thức ăn chảy từ từ. Cho ăn chậm trong vài giờ giúp hạn chế chuột rút và khó chịu.
• Kết thúc: Sau khi hết thức ăn, bơm thêm nước sôi để nguội vào túi nhằm tráng sạch ống, rồi kẹp lại.

Lưu ý: Không để không khí vào ống, vì có thể gây đau bụng và khó tiêu cho người bệnh.

5. Hướng dẫn cho bệnh nhân uống thuốc qua sonde dạ dày

Bệnh nhân ung thư thường phải dùng nhiều loại thuốc hỗ trợ, giảm đau hoặc điều trị kèm theo. Với bệnh nhân đặt sonde dạ dày, thuốc cũng được đưa trực tiếp qua ống.

Cách thực hiện:

• Với thuốc dạng lỏng: hút thuốc bằng bơm tiêm rồi đưa vào ống.
• Với thuốc viên: nghiền nhỏ bằng thìa, hòa với nước, sau đó hút vào bơm tiêm và bơm từ từ vào ống.

Sau khi uống thuốc, cần tráng ống bằng 30ml nước sôi để nguội để tránh đọng lại thuốc, gây tắc ống.

6. Theo dõi sau khi cho ăn

Việc theo dõi đóng vai trò quan trọng nhằm phát hiện sớm biến chứng. Người chăm sóc cần:

• Ghi lại lượng thức ăn, lượng nước đã cho.
• Quan sát biểu hiện của bệnh nhân sau khi ăn.
• Gọi ngay cho nhân viên y tế nếu thấy:

– Ống bị tắc hoặc tuột.

– Bệnh nhân ho, nghẹt thở khi cho ăn.

– Thức ăn chảy ra từ miệng, mũi hoặc vị trí mở thông.

– Có triệu chứng nôn, buồn nôn, tiêu chảy, táo bón, đầy bụng.

– Người bệnh tiếp tục sụt cân hoặc mệt mỏi nhiều.

7. Lời khuyên dành cho người chăm sóc

Chăm sóc bệnh nhân ung thư đặt ống sonde dạ dày là công việc đòi hỏi sự kiên nhẫn và tỉ mỉ. Một số lời khuyên hữu ích:

• Luôn giữ vệ sinh sạch sẽ cho bệnh nhân và dụng cụ.
• Thực hiện đúng chỉ định của bác sĩ về loại thức ăn, thời gian và số lượng.
• Không tự ý cho ăn thêm thực phẩm chưa được bác sĩ khuyến cáo.
• Động viên tinh thần để người bệnh cảm thấy thoải mái, giảm áp lực tâm lý.
• Tham gia các lớp hướng dẫn chăm sóc y tế (nếu có) để nắm chắc kỹ năng.

Chế độ dinh dưỡng đúng cách là “chìa khóa vàng” giúp bệnh nhân ung thư duy trì sức khỏe và nâng cao hiệu quả điều trị. Việc bơm ăn qua xông dạ dày cần được thực hiện cẩn trọng, đảm bảo an toàn vệ sinh và tuân thủ chỉ định của bác sĩ. Người chăm sóc – đặc biệt là người thân trong gia đình – chính là “cánh tay nối dài” của đội ngũ y tế, góp phần quan trọng vào hành trình hồi phục của bệnh nhân.

Chăm sóc bằng tình yêu thương, sự kiên nhẫn và kỹ năng y tế đúng chuẩn sẽ giúp bệnh nhân không chỉ duy trì được sức khỏe thể chất mà còn thêm niềm tin, nghị lực để chiến đấu với ung thư.

Để được hỗ trợ từ bộ phận chuyên môn, vui lòng inbox Trung tâm Xạ trị và Hoá trị – Bệnh viện ung bướu Hưng Việt  hoặc liên hệ: 033 868 0707 – 037 274 0707